lundi 5 décembre 2022

Les massacre de Cabaret et le silence complice des ONG des droits de l'homme.-

Comment expliquer que Pierre Espérance, Marie Yolène Gilles, Me Samuel Madistin et les autres fers de lance des ONG des droits de l'homme puissent garder le silence sur le massacre des paisibles citoyens de Source-Matelas ? Point n'est besoin de chercher midi à quatorze ! En tentant de comprendre le pourquoi de ce silence complice, deux causes explicatives émergent du lot : 

1) La motivation politique

2) La motivation économique 

Décortiquons rapidement ces deux causes explicatives :

1- Le silence des ONG des Droits de l'homme est politiquement motivé. En effet, les leaders des pseudo-organisations de défense des droits de l'homme sont aussi des acteurs politiques intéréssés. Sous la gouvernance de Jovenel Moïse, le Président élu qu'ils combattaient à tout prix, il fallait tout instrumentaliser pour détruire l'image et assassiner le caractère de ce Président. Avec Ariel Henry, après l'assassinat de Jovenel Moïse, c'est un autre cas de figure. Ce n'est pas la même haine. Ce n'est pas le même mépris contre le prototype du paysan qu'était Jovenel . Ariel Henry est perçu comme un "nèg lavil" cultivé. Docteur de son état, il symbolise la frange supérieure de la dite classe moyenne. Ariel n'est pas une grande cible à abattre. Les ONG des droits de l'homme ne vont pas s'acharner contre lui, comme ce fut le cas pour Jomo, victime du racisme systémique.

2) Le silence des ONG des droits de l'homme est économiquement motivé. Les Pierre Espérance, Marie Yolène Gilles, Samuel Madistin et consorts n'oseront jamais attaquer Edouard Baussan, lui qui arme les gangs de Canaan pour bloquer le port de Lafito. Edouard Baussan ne sera jamais mentionné dans un rapport comme financeur de gang. On mettra toujours le focus sur Barbecue car il est un "pitit sòyèt". Mais, Monsieur Baussan, la 2e fortune d'Haïti, est un intouchable. Au contraire, les ONG des droits de l'homme ont besoin de lui pour bénéficier du support économique et financier du Groupe UNIBANK. Les leaders des ONG des droits de l'homme ont besoin de lui pour des prêts dans le système bancaire. Pourquoi dénoncer le big boss Baussan et faire des rapports contre lui quand on attend de la UNIBANK des prêts à un taux préférentiel. Vous l'aurez donc compris ! Les habitants de Cabaret ne bénéficieront jamais du même support médiatique que les victimes de Lasaline et de Bèlè car cette fois, le cerveau derrière les actes terrorristes de la Nationale #1 n'est pas un va-nu-pied qu'on peut jeter au pénitencier national, mais le big boss Edouard Baussan dont tout le monde a besoin en Haïti. 

Mais, dans tout ça, il ne faut pas oublier les citoyens de bonne volonté qui, au péril de leur vie, seront toujours là pour défendre les plus faibles en rendant redevables les plus forts.  Tôt au tard, Edouard Baussan ira en prison pour avoir armé les gangs de Canaan qui terrorrisent la population de la région comprise entre Titanyen et Cabaret. La marche de la justice peut accuser une lenteur, mais le verdict de l'histoire sera sans appel pour le criminel Baussan assoiffé de sang et d’argent.

Justice pour les Massacrés de Source Matelas !

Justice pour les massacrés de Baussan !

Prison pour Edouard Baussan !

*Jean Junior AUDATE*

*Fils authentique de Cabaret, depuis Montréal*!

dimanche 4 décembre 2022

Ankèt Asasina Prezidan Jovenel Moise: Jij Walther Wesser Voltaire trayi tèt li.-


Pa Anbasadè Stanley Lucas*


Jounalis Windy Phele anonse sou kont Twitter li ke nan entèwogasyon Leon Charles e entèwogasyon Dimitri Herard tèlman gen kontradiksyon Jij Walther Wesser Voltaire sètoblije oganize yon konfrontasyon ant 2 neg yo madi 29 novanm 2022. Jounalis la ajoute jij la gen poul tande kolonbyen yo nan fen mwa desanm osinon debi mwa Janvye. https://twitter.com/windyphele/status/1597680142092206081

Lòt enfòmasyon ki bay sou ki lòt moun yo pral odisyone montre klèman se Jij la kap bay enfòmasyon https://twitter.com/windyphele/status/1597712560735719424

Se sèl jij enstriksyon Walther Wesser Voltaire ki gen kalte enfomasyon sa yo. Kesyon kap poze, poukisa jij la pibliye enfomasyon sa yo? 

Sa jij la fè la nan sikilasyon enfomasyon sa yo vyole lalwa, patikilyèman kòd enstriksyon kriminel. 

Nan bay enfomasyon sa yo, jij Voltaire ap fè sa spesyalis rele pwopagand pré-operasyonèl. Distribisyon enfomasyon sa yo fè pati de yon strateji politik jij la ap aplike. Sikilasyon enfòmasyon sa yo gen pou objektif sakrifye kèk moun pou proteje gwo oligak, gwo politisyen ak blan ki patisipe nan touye Prezidan Jovenel Moise 7 Jiyè 2021. Pou li fè travay sal sa, jij la dwe kòmanse oryante opinyon piblik la nan yon direksyon nan bay enfomasyon enterese. Distribisyon enfomasyon enterese sa yo ap ede jij enstriksyon an fèmen dosye asasina a nan fè yon odonans definitif limité kote li pral sakrifye kèk bouk emisè e proteje gwo asasen yo. Nan kad strateji sa jij la déjà gen list moun li dwe sakrifye. Jij Voltaire nan ekzèzis sa trayi tèt li nan travay sa lap fè pou Ariel ak oligak yo. Jij sa dwe rekize tèt li. 

Kelkeswa moun li rele pou entèwogasyon an danje. Enfòmasyon temwen yo pral piblik e gen manipilasyon politik jij pral fè ak yo. dezòd sa kòmanse depi lè li te voye envitasyon pou jounalis Louko Desir. Nan analiz odio youn nan asasen Inite ki nan mawon e ki enplike nan touye prezidan montre ke kriminel sa an kontak ak jij la tou paske nan odio a li te mande konvoke Louko.

Selon lalwa lè yon jij enstriksyon ap mennen ankèt sou yon krim ki fèt, enstriksyon an dwe totalman sekrè. Lè enfòmasyon jij la ranmase nan ankèt la vinn piblik sa vyole atik 59, 119, 124, 125, 130, 138, 149, 167, 215, 223, 1035 kòd enstriksyon kriminel. Lè sa rive jij la dwe retire kò li nan dosye a. Jij la obligatwaman dwe dépôte tèt li. 

Depi nan kòmansman tout moun konnen se minis jistis Inite a Paul Denis ki te nonmen Walther Wesser Voltaire nan sistèm jidisyè a. Kidonk Bernard Saint Vil pat dwe janm nonmen li kòm jij enstriksyon sou dosye asasina Prezidan Moïse paske gen konfli enterè. Konfli enterè sa soti nan reyalite kote plizyè zotobre Inite enplike nan touye Prezidan Jovenel Moise. Plizyè ladan yo te nan kabinè Paul Denis lè li te minis jistis. Depi lè yo te nonmen Jij Voltaire tout moun te wè se te yon manèv Ariel, Dimitri ak Jean Marie Vorbe e Berto Dorce ki se avoka sogener ke oligak Vorbe yo mete minis jistis.

Yon lòt bagay ki trayi kou yap préparé a, wap remake tout jij enstriksyon ki te sou dosye asasina anvan jij Voltaire pat resevwa oken mwayen paske pouvwa a pat kontwole yo se pousa yo te refize bayo mwayen e yo te jwen menas. Depi jij Inite a Jij Voltaire monte yo bali tout mwayen posib. Jitis la malad ampil nan peyi dayiti. Se rezistans a vijilans pèp la kap veye ki fè malgré tout kou asasen yo ap bay, dosye jistis pou Prezidan Jovenel Moïse ap vanse. 

* Anbasadè Stanley Lucas te konseye spesyal Prezidan Jovenel Moïse

samedi 3 décembre 2022

Los 22 años en los que #Haití gobernó Santo Domingo y cómo dieron origen a la actual República Dominicana.-

Los 22 años en los que Haití gobernó Santo Domingo y cómo dieron origen a la actual República Dominicana

  • Darío Brooks
  • BBC News Mundo
Mapa de Boyer y La Española

Cuando casi todos los territorios coloniales de América apenas soñaban con la independencia, hace dos siglos, Haití ya era un país libre.

El territorio francés de Saint-Domingue se convirtió en 1804 en el primer país autónomo de la región de América Latina y el Caribe, y pasó a ser bautizado con un nombre de los taínos, Haití

Fue una lucha excepcional en la historia mundial: los esclavos de origen africano derrotaron a las fuerzas del disciplinado y temible ejército de Napoleón

"En términos históricos es una epopeya, pues ¿cómo es posible que esas personas -con tan pocas oportunidades, en términos generales- pudieran organizar esa lucha armada y derrotar al ejército más poderoso del mundo, que había conquistado Europa?", se pregunta la historiadora Margarita Vargas, del Centro de Investigaciones sobre América Latina y el Caribe.

Con la independencia llegó la abolición de la esclavitud en el lado oeste de la isla La Española.

El objetivo luego era llevar su ideal de libertad de los oprimidos en el mundo, influenciado por la ilustración francesa, a otros países del hemisferio, empezando por el vecino y empobrecido Santo Domingo español.

"Por un lado, ellos consideraban un deber liberar a todos los esclavizados. Y por otro lado, unificar la isla y alejar el peligro de invasión de reconquista, además de tener recursos naturales para poder reactivar la economía", explica Vargas a BBC Mundo.

Una ilustración de la sublevación de esclavos en Haití

FUENTE DE LA IMAGEN, GETTY IMAGES

Pie de foto, 

Los haitianos han sido uno de los pocos pueblos esclavizados en ganar una revolución en la historia universal.

Así es como en 1822 los haitianos marcharon hacia al este de la isla y, sin oposición, fundaron la República de Haití en La Española.

Gobernaron durante 22 años, un tiempo que ha sido muy controvertido para el pueblo dominicano, pues el recuento histórico oficial lo ha retratado como un periodo de gran opresión.

Pero ese relato, sostiene la historiadora dominicana María González Canalda, se ha construido como un discurso nacionalista "sin evidencias" documentales: "Como ideología de Estado, todavía permea en el pensamiento dominicano", afirma.

¿Unificación o invasión?

La historia del periodo en que La Española estuvo unida bajo la República de Haití genera puntos de vista diversos entre los historiadores.

El país que hoy es República Dominicana primero pasó por dos periodos de inestabilidad: uno llamado "España boba" (1809-1821), en el que la Corona española abandonó casi en su totalidad a Santo Domingo y se enfocó en sofocar los movimientos independentistas en el continente americano.

Y otro fue la "Independencia efímera", un periodo de dos meses a finales de 1821 y comienzos de 1822 en que José Núñez de Cáceres proclamó un nuevo país, el Estado del Haití Español (asociado a la Gran Colombia), y entabló relaciones con Haití.

Fue el 9 de febrero de 1822 cuando las tropas haitianas al mando de su presidente, Jean-Pierre Boyer, llegaron a Santo Domingo a fundar la República de Haití en toda la isla La Española.

Los historiadores tienen puntos de vista diversos sobre si esto fue una unificación o una invasión.

"No fue una invasión, porque hubo un movimiento desde 1821 de grupos de población en la frontera pidiéndole a Boyer que viniera y que unificará la isla", sostiene González Canalda. 

"Las personas salían a saludarlo porque él traía la abolición de la esclavitud, el reconocimiento de los derechos civiles y políticos de la población. Y en ese momento no se dispara un tiro, no hay confrontación. Cuando llega a la ciudad capital, le entregan las llaves de la ciudad", añade.

Jean Pierre Boyer

FUENTE DE LA IMAGEN, GETTY IMAGES

Pie de foto, 

Jean-Pierre Boyer fue presidente de Haití desde 1818 y, desde cuatro años más tarde de toda la isla La Española.

El historiador estadounidense Charlton Yingling, quien ha consultado los archivos nacionales de Haití, dice que desde Puerto Príncipe se veía como un paso natural de unificación de unos pueblos con muchas coincidencias.

"Los dominicanos y los haitianos compartían no solo una lucha contra enemigos comunes, los imperios europeos, sino también la cultura, el comercio y, a menudo, sus vidas personales, a pesar de lo que afirman las narrativas nacionalistas posteriores", explica a BBC Mundo.

Pero el relato que predomina ahora en República Dominicana, por el contario, lo considera una invasión: una toma por la fuerza por el ejército haitiano del territorio del Santo Domingo, que no tenía realmente cómo responder militarmente.

La historiadora Margarita Vargas dice que "es difícil pensar que los colonos pidieran a los haitianos que los fueran a liberar de los españoles, por muy liberales que fueran". 

Sostiene que si bien la intención de Haití era abolir la esclavitud, también buscaba aliviar las necesidades de un "país devastado" por su guerra de independencia y quequería evitar una reconquista francesa desde el este de la isla.

Mapa
¿Una época oscura?


La exportación del ideal abolicionista contrasta con recuentos controvertidos que se atribuyen al gobierno haitiano a lo largo de los 22 años.

Entre ellos está la represión de los habitantes de Santo Domingo, el servicio militar obligatorio y el despojo de tierras. Hay noticias de matanzas a manos de las tropas de Boyer, conformadas en buena medida por dominicanos.

También se dice que el español fue sustituido por el francés tanto en las esferas del gobierno como entre los habitantes de Santo Domingo. Y que la religión católica sufrió una amenaza de prohibición y un intento de sustitución por la práctica del vudú de la cultura haitiana.

El problema, señalan historiadores, es que hace falta documentación que respalde estos hechos.

Una ilustración de la sublevación de esclavos en Haití

FUENTE DE LA IMAGEN, GETTY IMAGES

Pie de foto, 

Colonos e incluso esclavos en Santo Domingo temían que se desatara la violencia vista en la rebelión haitiana de 1791.

Yingling explica que había más sintonía entre pueblos de la que se sabe por los relatos nacionalistas escritos muchos años después.

"En la era revolucionaria, los habitantes de ambos lados de la isla usaban 'Haití' y 'haitiano' (y palabras similares, todas tomadas prestadas de los nativos taínos) en diferentes momentos para referirse a proyectos políticos, a ellos mismos y a su patria común", explica el historiador, autor del libro "Siblings of Soil" (Hermanos de Tierra, en una traducción libre), que trata sobre la relación de los dominicanos y haitianos.

González Canalda señala que las fuentes históricas que ha consultado muestran también otro escenario en el que las denuncias de actos atroces vienen de las élites que perdieron privilegios.

"Los dueños de esclavos y la Iglesia católica no se quedaron con los brazos cruzados. Intentaron hacer una conspiración que falló y fueron llevados a la justicia, encarcelados", explica. 

"Hubo represión, sí, contra la conspiración, pero no generalizada contra la población. Eso no ha aparecido en fuentes, no hay evidencia de eso. Y los historiadores trabajamos con evidencia", sostiene.

La investigadora señala que de más de 4.500 actas que ha revisado, solo una señala una expropiación de tierra. "Hay muy pocas actas en francés. Todo el accionar, el poder judicial, fue en español".

Margarita Vargas también considera que el hecho de que nunca se haya perdido el español en Santo Domingo es muestra de que no había una intención de crear una sola cultura predominantemente haitiana en la isla.

El monasterio de Santo Domingo

FUENTE DE LA IMAGEN, GETTY IMAGES

Pie de foto, 

Se dice que la religión católica fue prohibida, pero el mismo Jean-Pierre Boyer era católico, señalan los historiadores.

Boyer era católico practicante, por lo que la religión no se cree que haya sido un problema.

Promulgó la abolición de la esclavitud, una Constitución que ofrecía ciudadanía a hombres y mujeres, la participación en la Asamblea de diputados dominicanos y la separación Iglesia-Estado.

La élite gobernante de la época, formada por españoles, criollos y la Iglesia, rechazaba a los haitianos en términos raciales, explica Vargas.

"Para ellos era muy difícil aceptar que personas negras fueran a gobernar una colonia de España, por racismo. Entonces hay una resistencia muy fuerte por parte de los colonos" explica. 

"No solo les aterraba la idea de que iban a estar bajo dominio de personas negras, sino además de quienes consideraban bárbaros, salvajes, porque habían hecho su propia revolución y tenían noticias de lo sangriento que había sido. Y además les aterraba la idea de perder a sus esclavos y de perder sus plantaciones y sus fincas", añade.

Una ilustración de una casa de Santo Domingo

FUENTE DE LA IMAGEN, GETTY IMAGES

Pie de foto, 

Los esclavos se convirtieron en libertos, pero no mejoró mucho su vida bajo la República de Haití.

Yingling señala que desde Puerto Príncipe se ve la unificación como un hecho que "bloqueó el regreso inmediato de las potencias europeas". 

También mejoró los lazos económicos extensos de los que dependían muchos residentes en toda la isla. 

El colapso de la República de Haití

Los objetivos de Boyer comenzaron a desdibujarse conforme avanzaron los años.

El intento de reactivación económica sustentada en una reforma agraria no significó la prometida libertad para los esclavos liberados, ahora "libertos" o campesinos.

"Lo que Boyer hace es reorganizar la economía y meter unas jornadas de trabajo muy fuertes a la propia masa de personas de origen africano. Esto no es exclusivo de Santo Domingo, lo hizo también en Haití. Y vuelven a un régimen casi muy similar al de la esclavitud: los campesinos no pueden salirse de su plantación. Son mecanismos para asentar la mano de obra en un lugar", explica Vargas. 

El gobierno también necesitaba dinero para pagar la indemnización que Francia exigía por los daños de la independencia de Haití, algo que repercutió a los habitantes de Santo Domingo con duros impuestos.

"Fue una medida muy negativa, un impuesto muy duro. Y esa situación hizo que los dominicanos se sintieran como un grupo nacional dominado por otro. Ahí comienza la idea de la separación", explica González Canalda.

Para entonces, Boyer, con más de 20 años en el gobierno haitiano, desoyó los llamados de democracia y comenzó a asumir un poder unipersonal.

Yingling señala que "la implementación de medidas haitianas estuvo lejos de ser perfecta", con una visión utópica: "Fue un intento ambicioso de construir una república multiétnica funcional en un hemisferio donde Cuba, Brasil y Estados Unidos todavía estaban expandiendo la esclavitud”. 

El conflictivo nacimiento de la actual República Dominicana

La separación de la isla se aceleró a partir de la caída de Boyer, que no pudo contener un golpe de Estado en el oeste de la isla, al que se unieron las tropas del este conformadas por dominicanos. Huyó del país en 1843.

Juan Pablo Duarte, Francisco del Rosario Sánchez y Matías Ramón Mellaconformaron un movimiento en 1838, La Trinitaria, que proclamó una segunda independencia de Santo Domingo (después de la "Independencia efímera") el 27 de febrero de 1844, dando origen a la actual República Dominicana.

Pero no era el único esfuerzo, pues Pedro Santana, un rico hacendado que asumió como general del Ejército Libertador, también encabezaba una fuerza independentista.

Un monumento a Juan Pablo Duarte en Santo Domingo

FUENTE DE LA IMAGEN, GETTY IMAGES

Pie de foto, 

Juan Pablo Duarte fue uno de los iniciadores del movimiento de separación dominicana de la República de Haití.


Las pugnas por el gobierno estallaron casi desde la proclamación de febrero de 1844.

Los trinitarios liberales se enfrentaron a los conservadores encabezados por Santana, quien a la postre fue el primer presidente de un país que siguió viviendo problemas internos e intentos fallidos de invasión de Haití hasta la década de 1860.

Santana había buscado durante años que Santo Domingo fuera un protectorado de Francia, Reino Unido, Estados Unidos o España. Finalmente se restauró el dominio de la corona española de 1861 a 1865.

"El Estado haitiano apoyó la resistencia popular dominicana contra la breve recolonización española", apunta Yingling.

Una nueva guerra logró la restauración de la república, y una tercera independencia en 1865 en un país dividido entre varios caudillos.


El recelo hacia Haití

Haití llevó a cabo varios intentos de retomar la unión de La Española que fueron aprovechados políticamente por los gobernantes dominicanos desde Santana en adelante.

El general se afianzó en el poder uniendo a la élite dominicana blanca a su causa conservadora, y poniendo en la mira como enemigo común a los haitianos. Una fórmula que sirvió a otros gobernantes de mano dura, como Rafael Trujillo (1930-1961), explica González Canalda.

"Se crea ese enemigo, los haitianos, para compactar la población y someterla a un mecanismo de control, un mecanismo de manipulación", sostiene.

"Esa historia te la enseñan desde chiquito. Esto es lo que uno aprende desde el cuarto curso de primaria y eso es lo que se le mete en la cabeza. Y claro, se crece creyendo esto y hay todo un movimiento nacionalista".

Luis Abinader

FUENTE DE LA IMAGEN, REUTERS

Pie de foto, 

El presidente dominicano Luis Abinader en la inauguración de las obras de un muro fronterizo entre Dominicana y Haití.

La historiadora Margarita Vargas también apunta a que un "antihaitianismo" entre la sociedad dominicana surge de aquel periodo de 22 años de la república haitiana.

"Sigue prevaleciendo con muchos estereotipos. Paradójicamente son culturas muy, muy cercanas, muy entrelazadas, que comparten procesos históricos similares", explica.

La evolución histórica, sin embargo, los ha alejado. Haití es el país más pobre de América, sacudido por diversas crisis y catástrofes naturales; mientras, del otro lado de la isla, Dominicana es una nación estable y que crece y cuyos actuales gobernantes piden a la comunidad internacional que no los dejen solos frente a los múltiples problemas de su vecino.

https://www.bbc.com/mundo/noticias-62102537

mercredi 30 novembre 2022

Ann bay Dominiken yo vag !!! CARICOM, MEXIQUE... chaje lòt kote pou’n fè komès oubyen ale nan univèsite !!! (Text Cyrus Sibert)

Sitwayen Wanament fèmen Pon ak mache sou fwontyè 

Aysyen paka kontinye ap sibi move trètman rasis nan men dominiken. Nou paka nan vyolans menmjan prezidan Abinader ap fè’l sou pèp nou. Solisyon an se chache lòt peyi pou nou fè komès ak voye pitit nou nan inivèsite si yo paka rete Ayiti epi an atandan nou devlope peyi nou. Nou paka voye fanmi nou, pitit nou nan yo peyi kote radyo, televizyon, dirijan politik, palmantè e menm prezidan ap denigre yo jiska ankouraje manifestasyon ak vyolans kont yo menmjan sa te konn fèt kont pèp jwif la an ewòp. Nou pa dwe bliye koman bagay sa te mennen jis nan masak plizyè milyon jwif pa Hitler. 

E konparezon sa pa egzajere : Paske lè w byen gade, rasis dominiken yo kreye fo konplo pou fè pèp yo kwè ke aysyen ki vini nan peyi yo gen yon Pwojè pou anvayi peyi yo. Se menm bagay la yo te fè jwif yo. Akize yo di yo gen pwojè pou pran kontwol peyi kote yo te refijye. Nan yon liv pwopagann yo rele « Protocoles des Sages de Sion » rasis xenophob anti-jwif yo te pale de yon KOMPLO JWIF, menm jan dominiken ap pale de KONPLO AYSYEN pou pran peyi yo. Yon bagay ki pa egziste. 

Tout moun konnen ke aysyen pagen okenn anvi ni okenn kapasite pou anvayi Repiblik Dominiken. Se plis yo kote nou refijye. E se konsa sa te ye depi nan tan lesklav kote mòn Bahoruco ( Baoruco) te toujou sèvi refij pou esklav endyan ak esklav nwa ki nan mawon. Dayè menm pandan 22 lane okipasyon Broyer a, aysyen kite pi plis sou zile a pa’t janm renmen al rete Sendomeng, sinon yo t’a peple tout teritwa sa e dominiken patap janm ka rive gen yon peyi jodia. Kote aysyen ki pa menm ka chita ansanm pou dirije peyi yo, kapab konstri yon pwojè pou anvayi Repiblik Dominiken?

Menas rasis dominiken, pwopagann manti yap fè kont aysyen dwe fè nou devlope relasyon ak lòt peyi.
Pa egzanp, Ayiti se manb CARICOM. Tan nap depanse pil lajan Sendomeng, ann voye piti nou nan Univesite West Indies kote yap aprann lan anglè. Peyi Karayib yo se majorite moun nwa ki fyè de orijin yo. Se pa menm anbyans rasis ki genyen Sendomeng kote rasis enpoze tout yon pèp pou’l pa rekonèt orijin afriken li.

Aloske 
1- se Sendomeng premye esklav nwa yo debake an amerik an 1502. E depi lè sa nwa yo melanje ak indien, epi ak solda espanyòl ki te fè pitit ak tout moun, indien tankou fanm nwa. Paske kontrèman a kolon blan anglè kite debake sou tè ki jodia rele Etazini, espanyòl yo pat konn mache ak madanm ni ak pitit. Se tout kote yo pase yo kouche ak fanm yo jwenn. Se bagay sa ki lakòz blan rasis Texas te pran distans yo ak Mexiken ke yo te repwoche yo melanje twòp ak moun nwa oubyen ak endyen.
2- se Sendomeng premye seremoni vodou oganize. An 1503 Nicolas Ovando ekri Lespay pou mande yo sispann voyen nwa afriken nan koloni an paske yo rebel, yap mawon, yo refize rete nan plantasyon epi tou yap aprann endyen yo yon pakèt tradisyon, krayans, abitid ak pratik ki ka lakòz soulèvman.
3- se Sendomeng premye revolt esklav nwa fèt nan amerik la kote yo boule kay Pitit ak frè Christophe Colomb, masakre espanyòl epi al sere nan mòn Baoruco ak endyen yo.
4- se Sendomeng premye esè kreye yon Leta nwa pran nesans nan amerik la. An 1546, 200 a 300 nwa kite pran zam te kontinye ap goumen nan mòn Bahoruco, 10 lane apre Cacique Henri (Enriquillo) te fin mouri. Rebel nwa sa yo ki tap goumen ant zile nou an Kiskeya (Hispanola) ak Cuba, te gen baz yo nan yon zòn yo rele San Juan de la Maguana e Azua. Nan lane 1548, gwoup sa te kreye yon monachi ki vle di yon wayom kote yo nome yon nwa ki rele Bayano, Rwa. Se apre sa, an 1552, yon esklav nwa yo rele Miguel, revolte kite min lò San Felipe o Venezuela epi deklare tèt li Rwa.

Tout bèl listwa pèp nwa nan Sendomeng, rasis dominken yo refize yo pale de sa. Paske yo gen foli blan. Yo envante yon bann vye koze di yo se endyen/espanyòl. Aloske peyi tankou Guatemala kote moun yo sanble tèt koupe ak endyen, pa abandone orijin yo ak moun ki soti l’Afrik.

Dominiken yo gen sa yo rele yon kriz idantite. Ti minorite ki gen foli blan an, enpoze pèp la yon fo idantite ke yo fòje ki rele Dominikanite. Yon bagay ki pagen okenn sans. Lefè ke Etazini te refize aksepte yo kòm Eta ameriken an 1871 paske yo twò nwa, depi lèsa yo konplexe. Sepa 2 flate yo flate ameriken pou pran peyi yo, men Sena ameriken an te refize. Yo te di yo pa bezwen pil moun nwa sa yo nan inyon leta yo a ke yo rele Etazini. Fòk nou di, depi 1861 kidonk 18 lane apre yo te fin pran endepandans nan men Haiti, yo te envite peyi Espagne vin pran peyi yo. Nan dat 18 avryl 1861, prezidan Ayiti Fabre Nicolas Geffrard, te piblye yo kominike mande tout aysyen pou pran zam goumen kont l’Espay ki retounen Sendomeng. Li te mande aysyen pou defann endepandans Repiblik Dominiken. Pou dominiken sa pa anyen. Men se okipasyon Ayiti pou aboli lesklavaj ke yo toujou ap repete. 

Se paske klas dominant Sendomeng se rasis esklavajis. Yo pa padone nou deske depi Toussaint Louverture, nou toujou konbat leskavaj. Istwa Sendomeng ak Ayiti sanble tankou 2 gout dlo ak listwa peyi Mexique ak Etazini. Paske esklave toujou ap kouri al sere Mexik, Ameriken fache a yo goumen ak yo epi vole 1/3 teritwa yo. Paske Haiti defann moun nwa epi konbat lesklavaj sou zile a, klas dominant rasis dominiken rayi nou epi vle detri nou. Sèl diferans, nan ka Ayiti a, se nou menm kite gen plis fòs militè. Kidonk, esklavajis dominiken pat ka kouri sou nou. Yo te oblije al kache nan plizyè sosyete sekrèt pou travay anbachal, enflyanse politik rayisman kont aysyen. 

Si nan peyi Etazini, jefò entelektyèl ak lide libète nan kad relijyon pwotestan ak evolisyon ekonomik endistriyèl te pwovoke yon priz konsyans jiskaske blan eklere deklare lagè kont blan aryere esklavajis nan Sid Etazini, an Repiblik dominiken se Haiti kite aboli lesklavaj pou yo. Pan janm gen priz konsyans sa. Kidonk, elit peyi sa rasis epi yo regrete lesklavaj. Kòm egzanp, nou wè jan yo trete moun nan Batey. E sepa sèl aysyen ki nan batay.
Nou wè kòman yo trete touris ameriken nwa Sendomeng arete yo, kenbe yo nan prizon, yo menm depòte yo Ayiti. Se chak jou yap depote dominiken nwa di pyès idantite yo se fo papye.

Non sèlman yap kache si se nwa dominiken kite envite prezidan Boyer vin sove yo anba dominiken po klè ki gen foli blan espanyòl ki te vle remete yo nan esklavaj, yo wont di jenn yo si yo te envite ameriken pran peyi yo epi apre, yo envite peyi Espagne retounen sou zile a vin kolonize yo. Yo fè silans sou èd prezidan Ayiti Fabre Nicolas Geffrard te bay chef rebel nwa Dominiken ki rele Gregorio Luperón pou goumen kont espanyol yo, kote nou te finanse lagè pou mete espagne deyò. Se nan vil Wanamint rebel yo te regwoupe pou anvayi Sendomeng, drapo dominiken koud nan vil Wanamint e prezidan Aysyen an te bay yo zam, manje, kob ak solda. 

Dominiken po klè ki gen foli blan yo pa janm padone nou menm aysyen pagay sa. Paske yo te gen foli pase pou blan espanyòl apre yo te fin egzekite plan depòte pifò nwa dominiken nan chan kann Cuba, Porto Rico epi retabli lesklavaj Sendomeng. Pandan tout 20e syèk la, foli blan sa fè yo voye chache yon pakèt fanm blanch an ewòp pou blanchi popilasyon yo; ki vle di fè timoun po klè. Jodia se pwodi yap pase pou fè po yo klè, pran pòz yo pagen san nwa nan venn yo ni kilti afriken. Yo kache si yo gen yon vodou dominken lakay yo, kote gen badji, manbo, bòkò, elatriye.  



Kriz idantite sa te lakòz 
1- prezidan Trouillot masakre aysyen an 1937. 
2- Ballaguer fè konplo pou Peña Gomez, yon gwo lide pwogresis dominiken pa prezidan, paske lite gen po nwa. Yo di manman’l te aysyen. Men yo pap di’w si Trouillot te grandi nan vil Okap, nan yon Katye yo rele Ti-Ginen. Paske Trouillot gen po klè, li te ka prezidan dominiken. 
3- Prezidan Leonel Fernadez fè yon magouy “konstitisyonel” pou retire nasyonalite 250 mil dominiken ki desandan aysyen. Jodia rasis yo vin gen plis fòs jiskaske yap dikte prezidan Luis Abinader kisa pou’l fè kont pèp aysyen.

Ti bouton tounen maleng! Se sa pwovèb la di. Menm lè otorite peyi d’Ayiti fè silans, menm lè tout lidè ki toujou ap babye nan radyo pagen kouraj di anyen, w menm pèp vanyan kap li text sa, w gen responsabilite’w pou’w pran. Yon reskonsabilite san vyolans pou nou chanje abitid nou fas a peyi Sendomeng.

Nou menm Aysyen dwe devlope komès ak peyi tankou Mexique, Jamaique, Guyane....ki vle di peyi Caricom ak peyi amerik santral, menmjan lontan nou te konn fè komès ak peyi Panama. Komès pa bato toujou gen plis avantaj pase kòmes sou wout. Bato ka pote anpil machandiz, sa redwi pri transpò yo. Se sa ki fè komès ant Lachin ak peyi lwen tankou afrik, amerik, karayib yo, rantab. Transpò pa bato, gen gwo avantaj. Epi tou saaa ap ede nou devlope konpayi ak metye transpò bato lakay nou epi kreye travay ak debouche pou jen aysyen ki vle travay nan sektè sa. Se yon sektè ki ofri anpil travay nan lemond. Mekanik, kwizinye, maren, elektrisyen, travayè, elatriye. Apresa, tout izin ki Sendomeng ki bezwen vann an #Haiti ap oblije vin envesti nan peyi nou, pou pwodi lakay nou kote yo ka vann. Sa ap kreye travay pou pèp nou. Tout izin dominiken ap oblije divize an 2 : yon pou Sendomeng ak yonn an Ayiti paske nou pap kite machandiz travèse.

Fòk nou pa bliye ke Ayiti gen gwo dyaspora Etazini ak Kanada. Mexique se peyi ki nan akò lib enchanj ant Etazini, Canada. Se yon gwo mache, kote gen anpil pwodiksyon. Yonn nan pi gwo zòn echanj nan mond lan. Dayè anpil peyi soti byen lwen al envesti nan gwo izin ke yo enstale nan fwontyè Mexique kote yap fabrike machandiz pou travèse fwontyè voye vann Etazini.

Fason peyi Mexique ap ede nou remanbre Lame d’Ayiti #FADH jodia, se yon bagay ki montre respè ak bon zanmitay peyi sa ki vle ranfòse nou olye pou lap pwofite de pwoblèm nou pou imilye nou tankou jan rasis dominiken yo ap fè sa. Gen anpil lòt peyi nan rejyon an ki sensè ak nou menm aysyen.

Menm lè nou toujou di se yon ti minorite rasis dominiken kap maltrete aysyen, nou dwe realize ke ti minorite sa rive kontwole pouvwa dominiken, li rive lave sèvo anpli dominiken ki fè silans devan zak vyolasyon dwa moun, teroris Leta gouvènman Abinader ap fè sou pèp nou. 

Ti minorite sa rive kòwonp lidè politik Haiti, li kòwonp sektè prive, oligachi milat Ayisyen ki gen foli blan tou, li kòwonp dirijan peyi nou; anabsadè Ayiti nan Santo Domingo, Konsèy minis Ayiti, pati politik, radyo televizyon Ayiti, tout moun fè silans. Kriz sa pèmet nou wè pozisyon tout movo lawon trèt sa yo!

Diaspora Ayiti paka kontinye ap voye pił lajan Sendomeng pou finanse rasis esklavajis kap preche vyolans kont aysyen. Menm jan sa te konn fèt nan tan lontan, Ayiti dwe reprann kòmes li sou lanmè. Se anbago Aristide la an 1993 ki kreye abitid achte tout bagay nan men dominiken yon peyi ki pa respekte nou. Nou dwe reprann lòt abitid komès nou te genyen avan 1990. Menm lè nou paka fè sa yon sèl kou, an nou diminye aktivite nou ti kal pa ti kal, jiskaske nou kanpe tout aktivite nou ak Repiblik Dominiken. Ann kreye Kontwa komèsyal nan peyi Mexique, Jamaique, Guyane, elatriye. Diplomasi Ayti dwe ka ede etidyan ki vle, oubyen ki kapab, ranpli fòmalite pou ale etidye nan Universite West Indies, Mexique ak lòt kote. Avan Sendomeng, nou te konn achte Panama, pat konn gen tout pwoblèm sa yo.

Si peyi Chili bay aysyen rezidan, peyi Brezil bay aysyen rezidan, peyi Mexique bay aysyen rezidans, nan peyi Sendomeng, aysyen pagen okenn dwa, se nan kache yap viv, menm kont labank yo paka louvri paske yo pagen pyès idantite peyi-a. Anplis de sa, Prezidan dominiken kite rasis ak esklavajis dominiken yo fè’l itilize fòs leta pou maltrete aysyen parèy nou. Bagay sa bay yon seri kriminèl pouvwa pou maltrete epi touye anpil aysyen kap travay nan jaden, nan raje kote pagen kamera. Yo touye konpatriyòt frè ak sè nou, yo lage yo nan raje. Sa se rezilta politik prezidan Abinader lakòz an 2022, nan mitan 21e syèk sa. 

Men nou pa dwe pran nan pwovokasyon vyolans. Nou dwe louvri zye nou. Epi planifye rezoud pwoblèm sa san vyolans. Nou dwe vijilan epi konprann politik kominote entènasyonal la k’ap dezame Ayiti nan refize kore Lame #FADH nou an, mete anbago zam sou #Haiti, pandan chak jou yap vann Repiblik Dominiken yon peyi kontrole pa esklavajis rasis kap preche rayisman ak vyolans kont Aysyen; yon peyi ki masakre aysyen deja an 1937 e ki ap devlope yon seri diskou anti-aysyen pou lave sèvo jenerasyon dominiken kap vini epi komèt lòt zak vyolans, masak, ak vyolasyon dwa moun. 

Sepa konnyea rasis ak esklavajis ap domine Repiblik Dominiken. Toussaint Louverture, Dessalines, Christophe, tout zansèt nou yo te toujou gen pwoblèm ak rasis sa yo kite refize aboli lesklavaj Sendomeng. An 1822, nwa dominiken yo te rele anmwe sekou, mande prezidan Boyer okipe Sendomeng paske ti minorite rasis sa te vle remete yo nan esklavaj. Jis nan 21e syèk sa yo pwouve ke yo rete aryere, retade mantal ak yon foli blan ki pa posib. Moun sa yo malad deske tout kote yo pase yo refize rekonèt yo kòm blan. Alos se sou aysyen yo vle pase raj foli blan yo a. Yo pa fouti devlope yon idantite nasyonal ki pa chita sou rayisman kont aysyen. 

Nou pa dwe okipe moun kap preche vyolans kont dominiken. Nou pagen pou’n fè vyolans sou dominiken ni sou okenn moun. Dayè, sa tap fè rasis dominiken yo kontan anpil pou pwouve lemond ak pèp dominiken an koman nou mechan menmjan ak yo. Reyaksyon nou dwe yon bagay entelijan, yon bagay moun lespri... ki chanje aktivite ekonomik ak frekantasyon nou ak Sendomeng. Se dirijan nou yo pou’n kesyone paske se yo ki mare nan pye tab dominiken.

Dayè, poujan otorite dominiken refize achte bagay ki soti Ayti, sa montre nou ke yo pa zanmi nou. Se paske dirijan nou yo kòwonpi, yon bann moun san karaktè kap pran lajan nan men boujwa rasis dominiken, travèse fwontyè al danse nan Club, pran plezi nan kafe, al oganize bal, achte kay, elatriye... se bagay sa yo ki lakòz rasis dominiken yo panse yo ka mete pye sou nou.

Ann montre yo ke si elit ak dirijan aysyen yo sanwont, se paske “moun fè pitit, men li pa fè santiman’l!” Sepa kote nou yo pran nen frèt sa. Jodia li klè, nou wè ke dirijan aysyen yo se yon bann avadra san karaktè, boujwazi salòp Ayiti ak oligak kòwonpi panse paske yo gen ti po klè, paske yap pase pwodi anba chal pou yo klè, yo panse yo plis sanble, epi yo gen plis enterè nan milat rasis dominken ke nan pèp aysyen. 

Ebyen, sa pa fè’n sezi! Paske fyète Ayiti, peyi nou se sou kont pèp vanyan ke zanzèt yo ti kite’l. Toussaint Louverture te predi ke nou se RASIN LIBÈTE! Van tanpèt ka jete fèy, kase branch, men rasin nan ap ede #Haiti pliye, men jamè kase!



[ Wap jwen tout enfòmasyon listwa nou bay nan teks sa ak prèv achiv nan sa yo :
liv “Quand la révolution aux Amériques était nègre...” de Nicolas Rey, ed.Karthala // nan liv “ La Caraibe et son histoire, ses contacts avec le monde extérieur” Lucien Abénon et Nenad Fejic // liv “L’Etat faible, Haiti et Republique Dominicaine” André Corten // liv “Christophe Colomb, marin corse , grand initié” Jean-Jacques Bossa // liv “Histoire generale des Antilles et des Guyanes, des précolombiens à nos jours” Jacques Adelaide-Nerlande // liv “Un flibustier français dans la mer des Antilles’ Jean-Pierre Moreau // liv “Géopolitique des Etats-Unis, de l’Angleterre et du Canada, 1763-1867’ Ludovic Marin // liv “Lies My teacher told me” James W.Loewen // liv “South to freedom, runaway slaves to Mexico and the Road to the Civil war” Alice L. Baumgarther // liv “White trash, the 400-year untold history of class in America ” Nancy Isemberg. ]

https://reseaucitadelle.blogspot.com/2022/11/ann-bay-dominiken-yo-vag-caricom.html

Cyrus Sibert, Okap, Haiti
30 Novanm 2022
#LeReCit @ReseauCitadelle
WhatsApp : +509-3686-9669
reseaucitadelle@yahoo.fr

Suivez nous :
https://twitter.com/reseaucitadelle
https://www.facebook.com/reseaucitadelle
https://www.facebook.com/LeRecitHaiti/
https://reseaucitadelle.blogspot.com/